Praktijkvoorbeelden
Peter heeft een kaderfunctie binnen een middelgroot bedrijf. Zijn werk boeit hem en er zijn nog veel uitdagingen die hem interesseren. Alleen het samenwerken met collega’s, die andere ideeën hebben dan hij, loopt niet zo vlot. De discussies, vergaderingen en overleg putten hem uit en geven hem eerder het gevoel dat ze het werk belemmeren dan dat het hen vooruit helpt. Tegenwoordig sleept hij zich naar het werk en overweegt hij ergens anders te solliciteren.
Helga is als verpleegster op een intensieve kinderafdeling van een groot ziekenhuis gaan werken. Terwijl ze nog aan het solliciteren was, had ze al van kennissen gehoord dat het geen gemakkelijke afdeling is en het diensthoofd eigenlijk niet bekwaam is voor zijn functie. Toch koos ze voor die baan. Ten eerste omdat ze hem nodig had, ten tweede omdat het werk zelf goed aansloot bij haar opleiding en ze in haar stage op een soortgelijke afdeling had gewerkt. Na een tijdje begint ze van binnenuit te ervaren dat de afdeling inderdaad niet zo lekker loopt. Toch wil ze de problemen niet uit de weg gaan en probeert ze er het beste van te maken, mede omdat ze er een aantal fijne collega’s heeft leren kennen.
Inleiding
Hoe komt het dat veel mensen niet tevreden zijn op het werk? Het werk zou voor ons toch een diepe bevrediging moeten zijn. Een plaats waar we onze talenten, kennis, vaardigheden en opleiding ten volle kunnen inzetten. Een plaats waar we de kans krijgen om samen te werken met anderen. Collega’s die ons verrijken met nieuwe inzichten, ons uitdagen om aan onze zwakheden te werken en ons laten zien waar we sterk in. Daardoor krijgen we ook het gevoel dat we van betekenis zijn voor anderen. Bovendien geeft ons werk zin aan het leven. Een vakantie is leuk als beloning voor hard werken, maar we willen bovenal een ervaring van zinvolheid. We willen dat ons leven van betekenis is en dat we niet voor niets hebben geleefd. Dat ons werk bijdraagt aan onze bestemming en tot nut is van anderen.
Waarom lukt dat niet?
Waarom lukt dit vaak niet? Waarom is ons werk vaak een bron van ergernis en stress?
Hoe komt het dat velen van werk proberen te wisselen en weer anderen blij zijn als ze hun (liefst vervroegd) pensioen halen? Ik denk dat daar globaal een drietal redenen voor aan te wijzen zijn.
Werk en beloning
In onze maatschappij wordt de waarde van je werk afgemeten aan de beloning. Als je werk doet dat voor jou een hoge ideële waarde heeft maar waar je een stuk minder mee verdient dan je vrienden en familieleden, geeft dat een onprettig gevoel van je minder voelen. Dit gevoel wordt nog versterkt als je geen promotie kan maken en lang op dezelfde functie blijft zitten. Als je een job doet die eigenlijk zwaar onderbetaald is, maar je durft in deze economisch onzekere tijden niet van werk te veranderen geeft dit ook een gevoel van machteloosheid. Ieder mens wil op een rechtvaardige manier voor zijn inzet beloond worden. Natuurlijk, soms krijg je op een andere manier erkenning en waardering voor je werk, maar het algemeen maatschappelijk perspectief van geld als de echte waardering blijft toch hangen.
Natuurlijk klopt het niet dat de geldelijke beloning de sterkste motivatie is om hard te werken en de meeste voldoening geeft. Natuurlijk zijn er andere diepere motivaties die ons bevrediging geven. Maar deze komen vandaag niet als eerste in de schijnwerper.
Werk en voldoening
Een andere reden voor onvrede kan er in liggen dat je misschien wel goed betaald wordt, je niet al te hard hoeft te werken en er zelfs een fijne sfeer op je werk hangt, maar dat het werk niet past bij je idealen en kwaliteiten. Je werk bevat te weinig uitdaging. Je werk is niet alleen voorspelbaar en eentonig, je voelt ook geen spanning en flow meer zoals je die in het begin had toen je iets moest doen dat het uiterste van je vergde en je van te voren niet wist of het je ging lukken.
Werk en relaties
Hoewel voor veel mensen de omgang met collega’s een belangrijke bron van welzijn is, is er in veel werksituaties weinig oog voor het relationeel contact tussen collega’s. Efficiency en effectiviteit staan voorop. En als er problemen zijn zal men eerder werken aan regelgeving dan aan de relaties.
Daarnaast weten we vandaag niet goed meer hoe we moeten samenwerken. We zijn zo gefocust op ons individueel presteren dat we niet meer weten wat het is om samen iets tot stand te brengen. Conflicten en misverstanden zijn dan ook onvermijdelijk. Conflicten die we steeds moeilijker weten op te lossen. Net als de maatschappij delen we elkaar op in schuldigen en slachtoffers. Bij een conflict graven we diep in ons eigen gelijk en staan we niet meer open voor de visie van de ander. Onze identiteit is samen gaan vallen met onze mening en elk weerwoord voelen we als een bedreiging hiervan. Elke kritische opmerking wordt dan onmiddellijk beantwoordt met: ben ik dan geen goede werker/chef of collega?
Diagnose
Een crisis in ons leven of op ons werk maakt ons altijd iets duidelijk. Hier maakt het ons twee dingen helder: allereerst zegt het dat er iets bij mijzelf moet veranderen en ten tweede zegt het dat er iets in mijn relatie met anderen moet wijzigen. En de werkcontext dan, de organisatie? Natuurlijk deze speelt ook een rol. Toch kun je hier pas naar kijken als je de eerste twee punten voor jezelf hebt opgelost. Want de oplossing van de eerste twee vragen versterken je energie, invloed, inzicht en kracht, niet het beantwoorden van de laatste vraag naar de werkcontext. Daarbij leg je de verantwoording buiten jezelf. Je zegt dan als het ware: ik ben er even niet en de anderen zijn verantwoordelijk. Zelfs al zouden er positieve veranderingen in de werkcontext gebeuren, ga jij daar dan gelukkig van worden? Ik denk het niet, want als je er zelf geen bijdrage aan geleverd hebt, zul je er waarschijnlijk ook geen voldoening aan hebben.
Wat moet er gebeuren?
Terug naar onze motivatie: waarom doe ik dingen en wat geeft mij vreugde? De diepste voldoening en de sterkste motivatie gebeuren van binnenuit. Hoe mijn werk mij gelukkig maakt en of het past bij mijn verlangens en talenten weet alleen ikzelf. Frustratie over zinloos werk, het gemis aan uitdaging zijn zaken waar ik allereerst zelf mee in het reine moet komen. Als ik een diepe voldoening in mijn werk ervaar, zal ik minder van streek raken bij een slechte communicatie of het mislopen van de organisatie op mijn werk. Als ik mij leeg en futloos voel omdat het werk mij geen energie meer geeft kan ik geërgerd worden bij het kleinste misverstand met een collega. Of anders: als ik mij sterk en gelukkig voel in mijn functioneren kan ik veel beter een bijdrage leveren aan de werksituatie en de onderlinge communicatie. Je goed voelen op je werk is daarom een eerste vereiste, een noodzaak, een vorm van zelfzorg.
Wat denk je over je werk
Het is niet alleen je arbeidsvreugde die telt, het gaat ook om de interpretatie van je eigen situatie. Hoe denk je over je werk en je werksituatie. Als je negatief denkt en alleen maar dilemma’s ziet, zal je denken alleen maar negatieve situaties creëren. Ons geschiede naar ons geloof, zegt de bijbel. Terwijl als je een hoopvolle houding aanneemt, er zich mogelijkheden en veranderingen aandienen. Vooral als je negatieve ervaringen achter de rug hebt waarin je weinig invloed hebt kunnen uitoefenen, loop je het gevaar dat je ook de toekomst als beperkend en weinig kansvol zal inschatten. Geloof daarom in je eigen groei. Erken dat bij elke teleurstelling je inzicht en wijsheid zijn toegenomen en dat je vaardigheden constant worden uitgebreid.
Creatief samenwerken
Wat moeten we met verziekte relaties op ons werk, miscommunicatie en wantrouwen? Wat te doen als we merken dat bepaalde mensen niet op de juiste plaats zitten? Stephen Covey wijst in zijn boeken op een nieuwe manier van samenwerken. Niet vluchten (vertrekken of zwijgen), niet vechten (alles doen om je eigen gelijk te behalen) en ook niet het compromis, want dan zijn beide partijen ontevreden en wil men de volgende keer het volle gelijk. We moeten naar een nieuwe manier van samenwerken waar we loskomen van compromisdenken, argwaan, win-verlies denken. Maar naar een manier waarin we geloven in de ander, waarbij we geloven in overvloed en we op zoek gaan naar inzichten en mogelijkheden die voor beiden nog onzichtbaar waren maar die ons wel nieuwe kansen aanreiken.
God op je werk
Hoe kan je geloof je helpen bij de problemen op je werk? Kun je je geloof niet beter beperken tot de zondagmorgen en tot spirituele dingen? Toch geloof ik dat je geloof in werking stellen in je werksituatie een enorm interessante uitdaging is. Allereerst omdat onze Schepper nu eenmaal geïnteresseerd is in de kleinste details van ons leven. Ten tweede omdat Hij ons als arbeidende, creatieve mensen op deze wereld heeft neergezet. Werk verheft ons, brengt ons op een hoger niveau en we vervullen er onze levensbestemming mee. Bovendien helpt ons geloof ons om een breder beeld te ontwikkelen van onze situatie en onze mogelijkheden. We leren het principe van overvloed toe te passen in onze dagdagelijkse omstandigheden. God helpt ons ook om mensen niet te zien als obstakels naar jouw doel, maar juist als wegwijzers en leerervaringen naar jouw succes.
Hoop voor Peter en Helga?
Als we terug kijken naar de ervaringen van Peter en Helga, wat kunnen zij dan doen?
Peter zou bijvoorbeeld iets van zijn oorspronkelijk enthousiasme voor zijn werk kunnen overdragen op zijn collega’s. Weten ze waarom hij dit werk graag doet en kan hen dit helpen om hem beter te begrijpen? Te vaak hebben we de neiging om bij een verschil ons onzichtbaar te maken en vertroebelen we zo de samenwerking nog meer. Misschien dat hij moet leren om in de gesprekken zijn invloed actief te verwerven en een constructieve bijdrage aan te bieden. Helga zou dan weer haar enthousiasme voor haar werk kunnen gebruiken om de al langer van dienst zijnde collega’s opnieuw te inspireren. Juist omdat ze jonger en nieuw is, kan ze hen betekenis geven door van hen te willen leren en waardering voor hen en hun werkwijze uit te spreken.
Het is mogelijk om in elke situatie invloed uit te oefenen. Zelfs in de meest vastgelopen situatie kunnen we beginnen om mensen en hun gedrag positief te beïnvloeden. Bovendien belooft onze Schepper dat Hij achter ons staat en ons voortdurend wil inspireren met hoop, wijsheid en liefde voor mensen.
Tips
- Houd eens een energiedagboek bij. Noteer daarin je dagdagelijkse activiteiten en kijk eens welke jou energie geven en welke jou energie kosten.
- Vraag regelmatig mensen om feedback over hoe zij jou je werk zien doen en kijk ook een of jij feedback kunt geven die de relaties versterken. Dit voorkomt dat je door frustratie in een isolement belandt.
- Wanneer je in een werksituatie zit die naar jouw gevoel veel beperkingen heeft, kijk dan eens met een collega naar welke mogelijkheden en kansen er wel liggen.
- Accepteer nooit dilemma’s. Er zijn altijd meer mogelijkheden. Zet bij het overwegen van keuzes zoveel mogelijk alternatieven naast elkaar
literatuur
- Theo Compernolle, Stress vriend en vijand! Vitaal stressmanagement op het werk… en in het gezin, Tielt 2003
- Stephen R. Covey Het derde alternatief, het principe van creatieve samenwerking, Amsterdam 2010