Jo en Els zijn vijf jaar gehuwd. Ze hebben inmiddels drie kinderen en wonen in een pas gebouwd huis. Beiden hebben een baan die voldoening geeft. Jo bij het hoger kader van een snel groeiend bedrijf in informatica en Els als verpleegster. Ogenschijnlijk zijn er geen problemen. Els is wel ter wille van Jo zijn werk van de andere kant van het land verhuisd en hoewel ze haar familie en vriendinnen mist, heeft ze zich inmiddels goed gesetteld.
Enkele maanden na de geboorte van de jongste ontdekt Els dat Jo geheime afspraakjes heeft met een zekere Marie die een collega bij hem op het werk blijkt te zijn. Jo geeft toe dat hij al een half jaar verliefd is, maar dat hij Els en zijn gezin niet kwijt wil en tegelijk ook zijn verliefdheid op Marie niet kan uitwissen. In de maanden die er op volgen zijn er veel verwijten, ruzies en emotionele uitbarstingen. Niet het minst omdat de contacten tussen Jo en Marie toch, zij het onregelmatig, blijven doorgaan en Jo niet tot beslissingen kan komen. Hij houdt van Els en zijn gezin, maar Marie geeft hem vleugels, ze begrijpt hem totaal en hij voelt zich bij haar totaal aanvaard en openbloeien. Hij heeft enorme spijt dat hij haar niet vroeger ontmoet heeft.
Gehuwd zijn, je verantwoordelijk voelen voor je partner en je gezin en toch verliefd worden op een ander. Het gebeurt duizenden malen en breekt relaties of neemt op zijn minst het wederzijds vertrouwen weg dat onontbeerlijk is voor een gezonde liefdesrelatie. Verliefdheid; sommigen kunnen het accepteren en begrijpen het van zichzelf, ze praten er met hun partner of goede vriend over en zonder dat men stappen heeft ondernomen naar het verliefde object ebben de gevoelens na verloop van tijd weg. Helaas nemen zeer velen wel de stappen en ontstaat er een wederzijdse aantrekkingskracht, met als gevolg dat men in een soort driehoeksverhouding te terecht komt waarbij ieder zeer veel pijn ervaart.
Verliefdheid: een virus dat je niet kunt ontlopen?
We leven in een maatschappij waarin de meesten van ons met veel leden van het andere geslacht in aanraking komen. Meestal ervaren we dit als prettig. Man/vrouw contacten op het werk, in de winkel en allerlei andere functionele of persoonlijke relaties ervaren we als aangenaam; we voelen ons bevestigd, gezien in onze sekse-identiteit en ze houden ons scherp. Erotiek is in die zin nooit uit de lucht. De manier waarop we met elkaar om gaan: een lichte flirt, een complimenteuze opmerking, een aanraking maken ons sterk bewust dat de cultuur niet neutraal is. In dit klimaat is het echter heel gemakkelijk om de ander als meer dan aangenaam te ervaren, om gevoelens bij elkaar op te roepen die ons speciaal bij elkaar doen voelen. Zijn verliefdheden hier te vermijden? We zijn toch allemaal wel gevoelig voor schoonheid en een beetje seksuele spanning? Naast onze partner zijn er toch nog veel andere mooie mannen en vrouwen die onze aandacht kunnen opwekken? We kunnen ons toch moeilijk uit de wereld terugtrekken en ons afsluiten voor het zicht of contact met leden van de andere sekse?
Verliefdheid: een sterke emotie
Als we verliefd worden lijkt het of deze emotie een eigen leven gaat leiden. Automatisch gaat al onze aandacht naar die ene uit, willen we deze ontmoeten en er tijd mee doorbrengen. Als de liefde beantwoord wordt, geeft dit ons zo’n intens gevoel van bevestiging dat onze redelijkheid op de loop gaat. Onze verliefdheid wordt het enige dat telt of anderen het begrijpen of niet, of we er anderen eventueel pijn mee doen, het drijft allemaal naar de achtergrond. Daarom is het zo moeilijk voor een verliefde om tegen zijn gevoel in te gaan en te breken met deze gevoelens. Je kunt de relatie misschien verbreken, de persoon uit de weg gaan maar wat doe je met je gevoelens? Erger nog wordt het als deze verliefdheid een sterke compensatie is voor wat je momenteel mist: acceptatie, begrip en bewondering. Ook al tracht je met een sterke wil je over de gevoelens heen te zetten, terug te moeten gaan naar het saaie, koude en gewone leven roept sterke angsten op.
Tussen schuldig of hulpeloos
Wat moet je doen als je verliefd wordt op een ander? Er zijn twee polen die je dient te vermijden. Aan de ene kant kan je je behoorlijk schuldig voelen om je verliefde gevoelens. Zeker als je gelovig bent en je een hoge moraal hebt inzake trouw en relaties. Schuld kan je echter ook belemmeren om er iets aan te doen. Schuldgevoelens vragen energie. Ze geven ons een slecht gevoel over onszelf. Vervolgens verdringen of ontkennen we onze gevoelens van verliefdheid met als gevolg dat door deze gevoelens geheim te houden we ze eerder versterken dan oplossen. Aan de andere kant kun je het gevoel hebben dat het je overkomt, je er niets aan kunt doen en de gevoelens je leven besturen. In beide gevallen neem je te weinig verantwoording over je eigen gevoelens.
Om op een goede manier met deze gevoelens om te gaan de volgende opmerkingen:
Accepteer je gevoelens
Verdring je gevoelens niet, maar aanvaardt ze. Het gevaar bestaat dat iedereen het ziet terwijl jij het zo hard verdringt. Verliefde gevoelens op zich zijn geen zonde. Ze horen bij ons mens zijn. Je bent echter wel zelf eigenaar van je emoties, hoe weinig vat je er ook op lijkt te hebben. Het zijn bovendien gevoelens die meer over jou dan over de ander zeggen. Het zijn jouw behoeften en verlangens die je op een ander projecteert. En ook dat hoeft geen zonde te zijn, mits je maar heel duidelijk bewust wordt wat de onderliggende behoeften en verlangens zijn. Het is soms gemakkelijker om verliefd te worden dan aan je bestaande relatie te werken.
Het probleem kan elders liggen
Als wij of onze partner verliefd worden op een ander is de eerste reactie om naar je relatie te kijken. Wat is er mis? Waar hebben we elkaar niet begrepen? Hebben we wel tijd voor elkaar gemaakt? Hoe was ons seksleven? Wat deden we met de drukke omstandigheden van werk en gezin? Hoe gingen we met de financiële problemen om enz. enz.?
Maar is de relatie wel het probleem? John Gray heeft het over de wet van de communicerende vaten. Zoals in communicerende vaten de daling van de vloeistof bij de een die bij de ander tot gevolg zal hebben, kan dat ook in ons leven zijn. Naast de partnerliefde hebben we ook een voldoening gevende levenstaak nodig, hobby’s waarin we talenten kwijt kunnen, vrijwillige inzet voor anderen, ontwikkeling van intellect en vaardigheden via cursussen, waardevolle vriendschappen en onze familiebanden of andere netwerken waarbinnen we ons geaccepteerd voelen. Al deze verschillende bronnen hangen samen. Is het probleem wel de liefde of compenseer ik het geestdodende werk dat me een slecht gevoel geeft? Of heb ik mijn vriendschappen verwaarloosd en ben ik de bevestiging die ik daarin krijg misgelopen? Of heb ik me niet ontwikkeld, voel ik me momenteel een loser en gebruik ik verliefdheid om mijn zelfvertrouwen wat op te krikken? Verliefdheid is een kans om eens kritisch naar jezelf te kijken.
Deel je gevoelens
Als je je niet schuldig over je gevoelens heeft te voelen en deze met veel factoren te maken kunnen hebben, is het interessant om ze te delen. Allereerst met je partner, als dit mogelijk is, maar zeker met een goede vriend of vriendin. Het kan je helpen om meer grip te krijgen op het labyrint van tegenstrijdige en overrompelde gevoelens binnen in je. Gevoelens die uitgesproken worden verliezen een stuk van hun kracht en kunnen begrepen en misschien gerelativeerd worden.
Ken je waarden
Ieder mens heeft een aantal centrale waarden die zijn leven zin en richting geven. Waarden waaraan we onze beslissingen toetsen en waartegen we onze beslissingen in het licht houden. Deze waarden worden echter gemakkelijk verwaarloosd. Het zijn idealen waarvan we dromen en hopen dat anderen ons naar zullen behandelen, maar vaak zijn we bang om er zelf in te geloven. Deze waarden bewust beleven en vast houden betekent ook dat je de minste afwijking signaleert en merkt dat je je niet zo perfect houdt aan waar je zelf voor staat. Zo worden ze een kompas waaraan we onze levenskoers kunnen bijstellen. Gevaar is dat we pas bij crisismomenten zoals een verliefdheid of affaire gaan nadenken over onze waarden. Veeleer is het belangrijk om ons dagelijks af te vragen hoe het met onze waarden staat en hoe we ernaar leven. Waarden als respect, eerlijkheid en evenwaardigheid of welke waarden er ook bij u centraal staan, we dienen ze elke dag voor ogen te houden. Omdat leven naar onze diepste waarden ons ook de diepste voldoening geeft.
Trouw
Veel wetenschappers en hulpverleners benadrukken vandaag dat levenslange trouw voor de meeste mensen niet is weggelegd; vooral niet voor mannen die van nature jagers zijn. Hoe komt het dan dat de meeste mensen toch verlangen dat hun partner hen trouw is? Hoe komt het dat ontrouw dan zo diep ingrijpt, niet alleen in de relatie maar ook in de beleving van onszelf: wie ben ik nu de ander mij bedrogen heeft? We verlangen allemaal dat wij voor één persoon altijd nummer één zullen blijven.
Ofschoon ik denk dat trouw van nature een diepe menselijke behoefte is, geloof ik ook dat trouw geleerd kan en moet worden. Dat lijkt wat kunstmatig, maar er zijn zoveel zaken die we hebben moeten leren: respect voor het bezit van een ander, beleefdheid ,zelfzorg en hygiëne. Onze jeugd is een leerprogramma in gedrag en principes. Trouw leer je door je aan je afspraken te houden. Trouw is allereerst iets dat je naar jezelf bent. Je integriteit is erop gebouwd. Trouw aan je waarden, idealen en visie op het leven. Deze trouw zal je niet garanderen dat je nooit verliefde gevoelens voor een ander zult hebben maar zal je wel helpen om je relatie te beschermen.
Missie
Trouw en andere waarden worden gedragen door onze levensroeping, onze missie ofwel de reden waarom we bestaan. In Genesis 2 lezen we dat Adam werd geroepen voor een missie om de schepping te beheren en in cultuur te brengen. Pas daarna voegt God er aan toe dat het niet goed is om dat zonder partner te doen en krijgen beiden mensen het mandaat over de schepping. In dit verhaal zit een wijze les: de partner is nooit het doel van ons bestaan, maar een goede kwaliteit van de relatie met onze partner is wel onontbeerlijk is het goed vervullen van onze levensmissie. Onze liefdesrelatie moet onze missie voeden om van diepe betekenis voor het geluk van anderen te zijn. Trouw is dan geen zware opgave maar hecht fundament.
Verliefdheid en geloof?
De bijbel is een realistisch boek. Het ontkent nergens de kracht van verliefde en erotisch gevoelens. Nergens wordt ontkend dat we ook als gehuwde mensen nog gevoelens en aantrekking kunnen ervaren voor en van andere personen. De vraag is hoe we ermee omgaan. Job zegt dat hij een afspraak met zijn ogen heeft gemaakt: niet naar de meisjes kijken (Job 31:1). Spreuken heeft het over het vermijden van situaties die je in verleiding kunnen brengen door aan de gevolgen te denken (Spreuken 5 en 6). Op andere plaatsen worden de mensen aangemaand om meer van hun eigen partner te genieten (Spr. 5:18,19, Pred. 9:9). Jezus zelf spreekt van zuivere gedachten en geen begeertes in je hart te koesteren (Matt. 5:28). De bijbel heeft een hoog beeld van de mens: niet een zwak wezen dat door allerlei stormen van binnen en buiten meegesleurd wordt, maar iemand die heer en meester over zijn eigen emoties kan zijn. Paulus noemt dat ‘als koningen heersen’ (Rom. 5:17). Wellicht een groeiproces voor velen, maar doel voor ieder mens die aan zijn bestemming wilt beantwoorden.
Wat doe je als je partner verliefd wordt
Wanneer je partner opbiecht dat hij of zij verliefde gevoelens voor een ander heeft en daar zelfs een relatie mee heeft of gehad heeft, stort je wereld in. Liefde is immers totale overgave en vertrouwen? Het diepste van jezelf heb je in handen van deze persoon gelegd. Wanneer je merkt dat je niet meer nummer een staat, zakt heel je wereld als een kaartenhuis in elkaar. Wie ben ik nog voor deze ander, wat heb ik gedaan dat hij/zij mij zo behandelt? Toch hoeft zo’n crisis niet het einde van de relatie te zijn, zowel jij als je partner kunnen hier dingen uit leren. Besef allereerst dat de verliefdheid van de ander zijn zaak is en niet de jouwe. Jij bent verantwoordelijk voor je eigen emoties. Zijn/haar verliefdheid zegt iets over het proces waar de ander door heen gaat. Welke frustraties, verborgen verlangens hij ook met deze verliefdheid compenseert; jij bent daar niet verantwoordelijk voor. Natuurlijk kan het zijn dat jullie samen de relatie te weinig verzorgd hebben en dat je samen ruimte hebt gegeven zodat invloeden van buiten jullie relatie konden binnen dringen, maar ieder mens blijft zelf verantwoordelijk voor zijn emoties. Doe iets met je gevoelens. Schrijf ze op op, beleef je pijn en uit ze bij een vertrouwenspersoon of hulpverlener. Je gevoelens mogen er zijn. Bedenk vervolgens hoe je je geschokt zelfvertrouwen kan herstellen ( het vertrouwen in de ander komt later). Laat je leven niet stilzetten maar blijf je voeden met allerlei dingen die je leven voldoening en zin geven. Bespreek vervolgens met elkaar hoe jullie je relatie kunnen versterken en je je op een nieuwe manier met elkaar kunt verbinden (de tijd van de onschuld is voorbij). Kan deze crisis jullie helpen om de waarde van de relatie op een andere manier te zien? Tenslotte besef dat herstel van vertrouwen tijd kost, forceer jezelf en je partner niet. Je geluk en je persoonlijke groei zijn niet afhankelijk van de uitkomst of het herstel van de vroegere zekerheid, maar hoe je samen en alleen de weg van herstel gaat zonder dat je precies weet waar je uitkomt. Juist het opgeven van een vastomlijnd beeld van veiligheid en zekerheid kan je helpen om je nog meer met je zelf verbonden te voelen en je opnieuw te durven overgeven aan je partner. Liefde wordt gevoed door een dynamische interactie die gedragen wordt door de liefde van God die er de bron van is. De zekerheid die jij en je partner elkaar niet kunnen geven is het geliefd worden door de Schepper die alles tot voltooiing brengt.
Wilt u op dit artikel reageren? gerrit@bethesda.be