Schuldig?
‘Tot vergeving van al uw zonden’. Een waterig zonnetje laat met flarden zijn licht door de
ruimte schijnen. Wanneer deze over de met een strak wit kleed bedekte Avondmaalstafel
glijdt, licht de zilveren kandelaar helder op en lijken zelfs de keramiek aardewerken beker
en schotel glans te verspreiden. Terwijl de oudste van dienst resoluut het brood breekt en
verdeelt over de kleinere schotels om deze rond te laten gaan, vraagt hij: ‘Laten we met
eerbied en dankbaarheid herdenken dat Christus voor onze zonden aan het kruis gestorven is
en de weg naar de hemel geopend heeft’. Wijzend naar het kruis achter hem verzoekt hij ons
dringend om onze zonden te belijden, zodat we rein aan het avondmaal deel kunnen nemen.
Ben ik schuldig? Voel ik mij schuldig? Ja, ik ben inderdaad niet helemaal tevreden over
mezelf. Ik heb een aantal stommiteiten begaan, ben vergeten om bepaalde mensen te
bedanken, had minder kritisch moeten reageren en gesprekken anders moeten voeren. Maar
voel ik mij zo schuldig dat Christus daarvoor moest sterven? Is het zo erg met mij geweest
deze week? Ik denk terug aan een aantal gesprekken van de afgelopen tijd: jonge mensen die
worstelen met seksuele reinheid, volwassen die spijt hebben van fouten uit het verleden en
partners die ontrouw zijn geweest. Ja, ik hoor van schuldgevoelens, maar ook van schaamte
en ik voel ook frustratie niet het leven te leiden dat men had willen leiden. En hoe zit het
in onze gemeente? Hoeveel gesprekken gaan over schaamte en schuld? Durven we het? Is
het veilig om hierover te praten? Of is het dat veel mensen zich niet zo schuldig voelen? Ik
las van een onderzoek waaruit bleek dat 40 procent van de christenen die nooit of zelden
schuldig voelt.
Schuldgevoelens zijn universeel. Ik ontmoet jonge en oude mensen die behoorlijk wat pijn
en teleurstelling in hun rugzak hebben zitten. En lopen we allemaal niet met heel wat
herinneringen rond waar schuld en schaamte rond zitten, zaken die we niet gemakkelijk delen
maar ons wel belasten? De vraag is echter hoe gaan we hiermee om? Het is zo complex. Wat
is een terecht en wat is een onterecht schuldgevoel? Wanneer heeft het met concrete schuld
en wanneer heeft het met angst en schaamte te maken? En worden bepaalde gevoelens niet
enorm uitvergroot wanneer ik mij gestresst of depressief voel?
In het begin van mijn christen zijn werd veel nadruk gelegd op het voortdurend zelfonderzoek
en belijden van je schuld. Ik heb dit zowel naar mezelf als naar anderen, toegepast. Niet altijd
met het bevredigende opgeluchte gevoel dat ik gehoopt had te vinden, er waren altijd wel
weer nieuwe dingen die ik als tekort beleefde en ook nog moest belijden. Belijden is blijkbaar
niet altijd de weg naar vrede en vergeving.
Wanneer ook ik een stukje brood van de schotel neem en daarna wacht op de beker, open ik
de bijbel bij II Cor. 5:19 ‘Het is God die door Christus de wereld met zich heeft verzoend’.
Dit helpt mij: verzoening heeft te maken met relaties. Verzoening herstelt relaties. Onze
relatie met God, maar ook die met elkaar en onszelf. Leggen we niet teveel de nadruk op
schuld als het falen naar geschreven en ongeschreven wetten, zodat we ons diep schuldig
voelen maar tegelijk onmachtig omdat wetten geen adres hebben? Jezus maakt de wet
echter persoonlijk door het op te pakken als een liefdesrelatie naar God en de naaste. Schuld
heeft dus te maken met de ander en de schade die je de ander berokkent. Dat maakt het niet
simpeler, maar wel anders. In mijn pastoraat probeer ik mensen geen schuldgevoel aan te
praten, nog hen ervan te verlossen, maar ze bewust te maken dat ze geliefd zijn, dat iemand